Over Bitcoin hoor je veel. De ene keer is het een scam, de andere keer is een systeem dat de wereld gaat redden. Maar laten ons in dit blog eens richten op een specifieke gebruikstoepassing van de populaire munt. Ergens tussen de regels door wordt er namelijk wel eens gefluisterd dat Bitcoin de potentie heeft om geld te vervangen. Is dat waar? Of zijn er belangrijke elementen die dat pad in de weg staan? Met andere woorden: we zoomen in op de vraag: kan Bitcoin geld vervangen?
Voordat we die vraag benaderen, is het verstandig om eens te kijken naar wat ‘geld’ precies is. Volgens de Dikke van Dale is geld een “algemeen ruilmiddel van metaal of papier, dan wel giraal”. Het toepassen van deze definitie blijkt in de praktijk lastig te zijn. In Nederland heeft de rechter namelijk bepaald dat Bitcoin slechts een ruilmiddel is en geen geld, terwijl Bitcoin in Frankrijk zelfs de officiële status van geld heeft. Rechters lijken het dus niet met elkaar eens te worden. Om er toch wat meer duidelijkheid over te krijgen, bekijken we de functies die geld in de meest gangbare vorm zou moeten vervullen. Hoofdzakelijk zijn dit drie functies:
- Ruilmiddel
- Rekeneenheid
- Oppotmiddel
Bitcoin vervult de eerste twee functies en de derde in potentie. Door Bitcoin wordt directe ruil namelijk overbodig (ruilmiddel) en kun je met BTC koopkracht uitdrukken (rekeneenheid). Aan de functie van oppotmiddel wordt voldaan doordat er niet onbeperkt bitcoins bijgedrukt kunnen worden. Veel mensen zien het echter nog niet als oppotmiddel omdat de prijs soms heftig fluctueert. Aangezien deze fluctuaties vaak mogelijk worden gemaakt door de relatief lage waarde van Bitcoin, is de kans aanzienlijk dat de prijs meer zal stabiliseren naarmate er meer geld in Bitcoin wordt geïnvesteerd. De functie van oppotmiddel is in dat geval een zeer reële mogelijkheid. In ons artikel over Bitcoin gaan we hier dieper op in.
Echter, naast deze drie belangrijkste functies van geld zijn er nog een aantal geldfuncties die (zeer) nice-to-have zijn. Tijdens het bespreken van deze functies zullen we Bitcoin vergelijken met goud en fiat. Fiat geld, ook wel fiduciair geld genoemd, is geld dat zijn waarde puur ontleend aan het vertrouwen dat het koopkracht geeft. Voorbeelden hiervan zijn euro’s en dollars. Hieronder komen deze geldfuncties kort aan bod, waarna de drie soorten geld worden vergeleken in een tabel. Aan de hand van de besproken punten bespreken we of Bitcoin geld kan vervangen.
Fiat kent een lage mate van schaarste. In principe kunnen centrale banken dit geld oneindig bijdrukken. Toch wordt over het algemeen gestreefd naar een jaarlijkse inflatie van 2 tot 3%. Goud is een stuk schaarser dan fiat. Jaarlijks wordt er ongeveer 2900 ton aan goud gemijnd, terwijl er in totaal zo een 190.000 ton goud is gemijnd. Dit komt neer op een 1,5%-toename van het nieuw geproduceerde goud. Wel is het hierbij goed om te onthouden dat er nieuwe goudmijnen gevonden kunnen worden of zelfs meteorieten waarop zich veel goud bevindt. Bitcoin is in zeer hoge mate schaars. Momenteel is er sprake van een 1,8%-toename van nieuw geproduceerde bitcoins. Echter, deze toename wordt over de tijd heen alleen maar lager aangezien wiskundig is vastgesteld dat de snelheid waarmee bitcoins worden geproduceerd ongeveer elke vier jaar halveert.
De fysieke vorm van fiat heeft een matig duurzaamheidsniveau. Na verloop van tijd zal het briefgeld beschadigd raken, door gebruik of luchtvochtigheid. Echter, fiat in digitale vorm is uiteraard wel duurzaam. Aanzienlijk duurzamer dan fiat is goud. De enige schade die hieraan in reële zin kan optreden, zijn deukjes in het relatief zachte edelmetaal. Hier zal de waarde echter niet van afnemen. De kroon wordt gespannen door Bitcoin. De munt is namelijk louter beschikbaar in digitale vorm waardoor ze in principe enorm duurzaam zijn. Echter, ze worden vaak opgeslagen op hardware portemonnees. Door slordig handelen kunnen er zowel bitcoins als hardware portemonnees verloren gaan.
Fiat heeft een lage mate van draagbaarheid, aangezien het lastig is om grote hoeveelheden waarde te vervoeren. Om 100.000 euro van de ene naar de andere plaats te verplaatsen, heb je een heel dikke stapel geld nodig of je moet aan tweehonderd briefjes van vijfhonderd zien te komen zonder dat de overheid je verdenkt van illegale activiteiten. Om 100.000 euro aan goud te verplaatsen, heb je tegen de koers op het moment van schrijven zo een 2 kilogram goud nodig. Het is dan lastig om niet op te vallen. Bitcoin daarentegen kun je, ongeacht de hoeveelheid bitcoins, transporteren zolang je jouw private sleutel onthoudt. Dit maakt bitcoin tot de geldsoort met de hoogste draagbaarheid. Je kunt bitcoins immers in je hoofd bewaren.
Fiat is uitermate geschikt om dure en goedkope aankopen te doen. Als je bijvoorbeeld een rolletje drop wilt kopen is dat geen probleem, zowel in het geval van de fysieke als de girale vorm. Goud is op dit punt een stuk minder aantrekkelijk. De laagst gangbare hoeveelheid goud die je kunt kopen is één gram. Dit komt op het moment van schrijven neer op een slordige vijftig euro. Hierdoor is het dus lastig om louter iets als zoals een rolletje drop te kopen. Als we naar bitcoin kijken, zien we dat het in hoge mate deelbaar is. Je kunt een bitcoin immers opdelen in honderd miljoen stukjes, ook wel bits of satoshis (SATS) genoemd.
Fiat geld redelijk eenvoudig te verifiëren, aangezien het vaak snel op wanneer deze geldsoort vervalst is. Echter, soms weten criminelen het chartale geld alsnog te vervalsen. Aan goud is de echtheid moeilijker te controleren. Om de echtheid ervan te verifiëren, heb je vaak behoorlijk specifieke kennis nodig. Daarnaast is materiaal dat op goud lijkt relatief eenvoudig na te maken. Goud is dus niet gemakkelijk te verifiëren in het dagelijks leven. De geldsoort die het best te verifiëren is, is Bitcoin. Het is onder praktisch geen enkele omstandigheid te vervalsen, aangezien er continu overeenstemming wordt bereikt over de echtheid van de munten in het netwerk.
Fiat geld scoort op dit punt goed: elke euro is gelijkwaardig. Bij goud ligt dit iets genuanceerder, aangezien bijvoorbeeld de puurheid en stempelautoriteit een rol spelen. Ook bij Bitcoin moet er enige nuance worden aangebracht. Ondanks dat verschillende bitcoins in principe als gelijkwaardig worden gezien, zou je toch onderscheid kunnen maken tussen bitcoins. Het is namelijk mogelijk om de geschiedenis van een bitcoin te zien. Op die manier kan bijvoorbeeld blijken dat een bepaalde bitcoin ooit gebruikt is in het criminele circuit, waardoor deze als minder waardevol wordt gezien. Vooralsnog worden bitcoins als gelijkwaardig gezien.
Fiat en goud zijn nog niet programmeerbaar ingericht. Echter, er worden wel mogelijkheden onderzocht om beide geldsoorten te lanceren op de blockchain. Zo wil China bijvoorbeeld blockchain-technologie gebruiken voor de digitale Chinese Yuan. De geldsoort die reeds voldoet aan deze eigenschap is Bitcoin. De code ervan is openbaar en duizenden mensen verbeteren de code op dagelijkse basis.
De fiat-geldsoort is tot dusver niet decentraal ingesteld: het wordt gereguleerd door centrale autoriteiten. Aangezien de goudproductie en -opslag grotendeels in handen is van een paar grote bedrijven en banken, is dit niet veel decentraler. Bitcoin daarentegen is wel gedecentraliseerd. Het wordt zelfs in de lucht gehouden door haar gebruikers.
Goud scoort op dit vlak veruit het best, aangezien het al voor bijna drieduizend jaar wordt gebruikt als geld. Keer op keer is goud een betrouwbare geldsoort gebleken. Fiat en bitcoin scoren hierop zeer laag. Hoewel mensen fiat in het algemeen al eeuwenlang gebruiken, zijn er tussentijds honderden fiat-soorten failliet gegaan door inflatie. Bitcoin is nooit failliet gegaan, maar het bestaat pas 12 jaar. In vergelijking met de geschiedenis van goud stelt dat natuurlijk niks voor.
Aangezien het in zo een beetje alle facetten van de maatschappij gebruikt wordt, scoort fiat geld hoog op dit punt. Iedereen accepteert het. Goud en bitcoin daarentegen worden niet op veel plaatsen geaccepteerd als betaalmiddel. Slechts enkele bedrijven stellen mensen in staat om met goud of bitcoin te betalen.
| Score van 1 (zeer laag) tot 5 (zeer hoog) | Bitcoin | Goud | Fiat |
| Schaarste | 5 | 4 | 2 |
| Duurzaamheid | 4 | 4 | 3 |
| Draagbaarheid | 5 | 3 | 3 |
| Deelbaarheid | 5 | 1 | 4 |
| Verifieerbaarheid | 5 | 2 | 2 |
| Gelijkwaardigheid | 4 | 3 | 5 |
| Programmeerbaarheid | 5 | – | – |
| Decentraliteit | 4 | 2 | 1 |
| Betrouwbare geschiedenis | 1 | 5 | 2 |
| Adoptiegraad | 2 | 2 | 5 |
Bitcoin heeft dus de potentie om geld te vervangen. Voordat dit kan gebeuren zal er echter nog wel een aantal zaken moeten veranderen. Met name de adoptiegraad moet keihard omhoog én er moet een betrouwbare geschiedenis door het protocol worden opgebouwd.
